Frank Lloyd Wright

Hayatının bir döneminde Roma’dan iş teklifi alan Wright, teklifi: ‘’Roma’ya gitmek, bugünün ve doğrunun tam zıttıdır, modern burası ve şimdidir.’’ diyerek reddetmiştir. Ancak mimarlık sadece bir şehre odaklanıp onu değiştirmeye çalışmak mıdır, yoksa eskiyle yeniyi sentezleyip ortaya bugünü çıkartmak mıdır?

Modern mimarlığın öncülerinden kabul edilen Frank Lloyd Wright; gerek eserleriyle gerek özel hayatıyla hep tartışma konusu olmuştur. Mimarlık kariyerine Louis Sullivan’la beraber çalışarak başlayan Wright, Sullivan’ın ‘’Bir yapının biçimlenmesi o yapının işlevine bağlıdır’’ sözünden etkilendiğini, eserlerinde işlevselliği yapının formundan ön planda tutarak çokça yansıtmıştır ve Sullivan’la yolları ayrılsa bile onu her zaman üstadı bilmiştir. Özel hayatında yaşadığı sıkıntılardan dolayı bunalıma girerek mimarlık kariyerine 25 yıl ara verse de ses getiren asıl eserlerini bu aradan sonra ortaya koymuştur.

BBC World’de ‘Amerika’yı inşaa eden adam’ olarak anılan Wright, kendi deyimiyle ‘sıradan insanlar’ın yaşaması için tasarladığı Prairie Evleri ile mimarlığa yeni bir boyut kazandırmıştır. Geniş saçaklı, yatayda uzanan, terası ve gizli bahçeleri olan bu evleri genellikle arazide bulunan malzemelerle inşaa etmiştir ve peyzaja önem verip manzarayı eşit biçimde dağıtmıştır ki bu da ‘Organik Mimar’ olarak anılan Wright için neredeyse olmazsa olmazdır. İç cephelerde ise daha çok açık mekanlar yaratmak istemiştir ve gizlenmiş mekanları kapılara tercih ederek ‘açık plan’ tipinin örneklerini oluşturmuştur. Ancak, işlevselliği ön planda tutmak isterken, insanların mahremiyeti açısından bir konut projesinde açık plan uygulamanın aslında bir o kadar da işlevsel olmadığı ise sorgulanabilir.

Jacobs HOUSE. Resim © Architravel

Eserlerinde farklılık yaratarak ön planda olmak isteyen Wright; diğer müzeler gibi kalabalık odalardan ve birbiri içine geçen koridorlardan farklı olarak tasarladığı Guggenheim Müzesi ile dönemin sanatçıları arasında başka bir tartışma konusu açmıştır. Devamlı bir zemin üzerinde tek bir mekan algısıyla tasarlanmış olan bu müzede, spiral formundan dolayı duvarlara çoğu sanat eserinin asılamaması Wright’ın bu yapısında işlevselliği ön planda tutmadığını hatta müzenin formunun, içinde sergilenen sanat eserlerine bile gölge düşürdüğünü göstermiştir. Aslında işlevsellik mi bir yapının formunu oluşturan, yoksa yapının formu mu işlevselliğe yön veren Wright da emin olamamıştır.

Guggenheim Museum. Resim © Museum Politics

Doğayı sadece bir manzara ya da malzeme olmaktan çıkartıp onu insan yaşamıyla bir araya getirdiği Şelale Evi’nde ise evin, üstünde konumlandığı şelalenin sesinin evin her yerinden duyulabilmesi, içinde yaşayan insanlar için bir süreden sonra sorun olup olmayacağı o dönemde çokça konuşulmuştur. Wright, doğayla iç içe olmayı insanlara deneyimleme fırsatı vermiş olsa da bunun yine bir konut projesi olduğunu ve işlevsellik fikrini geri plana attığını göstermiştir.

Şelale Evi. Resim © Arkitektuel

Hayatının son dönemlerini geçirdiği Arizona’da kendi evinin de bulunduğu araziye bir okul tasarlamış ve genel katı eğitim prensibine karşı gelen ve bütün sanat dallarını içeren bir program oluşturmuştur. Yapı malzemesi olarak yine bulunduğu araziden çıkan taşları kullanıp organikliği yansıtmış olsa da yapının peyzajının neden süs havuzuna kadar düşünülmüş ve planlanmış olması, akıllara belki de Wright’ın yataysallık içinde bir çerçeve oluşturmaya çalıştığını getirmiştir.

Birçok konuda eleştiriye maruz kalmış olsa da Wright, Amerika’ya ve mimariye çok şey katmıştır; kendi dönemi dahi şu anki dönemde bile bir ilham kaynağı olmayı başarmıştır.

Kadir Has Üniversitesi Frank Lloyd Wright Bulusması (2018). Resim © Mimarlar Ne Der +?

Buluşmadan önce katılımcılara sunulan kaynaklar:

http://avciarchitects.com/tr/mimarligin-gelecegi-organik-mimarlik/
http://birgunbiryerde.blogspot.com.tr/2013/09/organik-mimarisiyle-frank-lloyd-wright.html?m=1
http://www.fovart.net/frank-lloyd-wright/

Katılımcılar: