Eileen Gray

“Ev, içinde yaşanacak bir makine

değildir. İnsanın kabuğu, onun uzantsı,

özgürlüğü, ruhunun çevreye

yayılmasıdır.”

Eileen Gray, 1926 ©Berenice Abbott

1878 yılında İrlanda’da doğan Eileen Gray, İlk kadın öğrencilerinden olduğu Londra’daki Slade School of Fine Art’da resim okuyup bu konuda kendisini yeterince yetenekli bulmayınca okulu bırakıp lake sanatına yönlenmiştir. Aslında Dekoratif Sanat alanında tasarladığı mobilyalarla tasarım camiasında kendisini kanıtlamasına rağmen bununla yetinmeyip dönemin nadir kadın mimarlarından olan Adrienne Gorski’den teknik çizim ve mimari tasarım dersleri aldıktan sonra Jean Badovici’nin (Romanya asıllı mimar ve yayıncı olan sevgilisi) de katkılarıyla ilk mimari eseri olan Villa E-1027 yazlık evini tasarlamıştır.

E-1027 , Roquebrune-Cap-Martin ©pufeblog.blogspot

Eileen Gray’in tasarım anlayışının oluşmasında modernist mimarinin öncülerinden olan Le Corbusier’in büyük bir etkisi olduğunu E-1027 evinde görebiliyoruz. Fakat ilginç olan, Corbusier’in planlarına çok iyi çalışan ve onun 5 ilkesini benimseyen Gray’in E-1027’si dönemin avangard modernist mimarlığının katı işlevselciliğine ve rasyonelliğine büyük bir tepki niteliğinde olmasıdır. Bu ev ile biçim bulmuş bu tepki, yerinde bir tepkidir de. Çünkü dönemin gerektirdiği seri üretim ve ‘makineleşme’ mahremiyeti, bireyselliği öldürmüş ve yapılan yapılarla da insana standartlaşmayı dikte edilmiştir. Hatta Corbusier evi; “içinde yaşanabilen bir makine” olarak tanımlamıştır ve bu makine onun yapımlarında “gözlerimizin arzularını tatmin etmek” amacıyla yapılmıştır. Corbusier evin iç mekânını, izleyicisine olduğu gibi, tüm mahremiyet kalıplarını yıkarak sunar ve bence bu teşhirci bir yaklaşımdır. Fakat Eileen Gray, dışarıyı içeriyle birleştiren büyük açıklıklara karşı, içeriyi teşhir etmemek adına alçak duvarlar, sürme kapılar, panjurlar, tenteler, perdeler kullanmıştır. Yani onun evi, dışarıdan bakıldığında içinin anlaşılması için yapılan görsel bir makine değil, içinde yaşayana insani yaklaşan ve onu örtüp kollayan, ‘yaşayan bir organizmadır.’

Denize bakan tenteli teras ©pufeblog.blogspot

Patenti Badovici’ye ait sürgülü kapı

Bu yaşayan organizmada kişisellikle işlevselliğin yakın ilişkisini; isteğe bağlı olarak değişen bölme duvarlardan, oynar yatak başlıklarından, çalışma masasıyken birleşip yemek masasına dönüşen eve özgü mobilya tasarımları üzerinden okuyabiliyoruz. Bu yaklaşımını Gray çok güzel açıklamıştır: “Ev içinde yaşayanların arzuları, tutkuları, zevkleri vardır. Ev, içinde yaşayanların akılları kadar, bedenlerine de hizmet etmeli, onların iç dünyalarına, öznel hayatlarının en derinlerindeki gereksinimlere cevap vermelidir” Böylece ev, izleyicisine ya da kullanıcısına ait izlerden yoksun görsel kütleler olmaktan çıkıp, Gray’in modernist mimariye getirdiği yeni bir solukla, kullanıcısıyla var olup yaşayan bir canlı haline gelmiştir.

İç mekân ©pufeblog

©pufeblog

Bana ilginç gelen bir diğer konu ise Corbusier’in E-1027’yi takıntı haline getirmiş olmasıdır. Öyle ki, pürizmin en önemli ilkesinden biri olan beyaz duvarı öne çıkartan kendisiydi. Fakat Gray, Badovici ile ayrılmaları sebebiyle evi terk edince, Corbusier evde daha fazla vakit geçirmeye başlamıştır ve evin duvarlarına çoğu cinsel içerikli olan resimlerini yapmıştır. Bu vandalistçe davranışlarının altında birçok sebep yatıyor olabilir fakat bana öyle geliyor ki Corbusier, kendisinin yaratmış olduğu mimarlık ilkelerini benimsemiş olmasına rağmen ondan daha duyarlı ve insancıl bir tasarım yapmış olan bu öncü KADIN’ı içten içe kıskanmıştır.

Le Corbusier’in mimarlık anlayışının vücut bulduğu ev olarak düşünülen Villa Savoye, belki de kendisinden önce yapılan E-1027’den etkilenmiştir. Kim bilebilir?

Gebze Teknik Üniversitesi Eileen Gray buluşması (2018) ©gtumimarlarneder

Buluşmadan önce katılımcılara sunulan kaynaklar:

http://www.e-skop.com/skopbulten/arzunun-bedeli-eileen-gray-ve-le-corbusier/2179
http://selenselcuk.blogspot.com.tr/2014/05/modernizm-savaslar-eileen-gray-jean.html
http://haticecoban.blogspot.com.tr/2013/06/le-corbusier.html
https://www.archdaily.com/640870/images-from-the-much-anticipated-restoration-of-eileen-gray-s-e-1027?ad_medium=widget&ad_name=recommendation
https://www.makaleler.com/purizm-nedir
https://en.wikiarquitectura.com/building/e-1027-house/

Katılımcılar: