Alvaro Siza

Topografya ve Doğaya Saygı

Yapılar hakkında ucu bucağı olmayan birçok soru vardır aklımızda. Yapıyı küçük parçalar halinde düşünürsek mekanlar tanımlı olmalı mı sorusu gelir aklımıza. Ardından ölçeğimiz biraz daha büyür form- fonsiyon ilişkisini düşünürüz ve ardından biraz daha büyüterek ölçeğimizi yapı topografya ilişkisini inceleriz. İşte tüm bu sorulara ve fazlasına Alvaro Siza kendi üslubuyla bizlere cevap vermiş.

Modernizme katkısı olan fakat herhangi bir mimari anlayışı kendine baz almayan, karşımıza çıkan dili bize fazla açılmayan, çevresinde bir hegemonya yaratmayı , ben merkezci tavır takınmayı sevmeyen Portekizli Alvaro Siza’yı alçak gönüllülüğüyle ve “şiirsel modernist” oluşuyla tanıyoruz. Bu tavrı da bizlere onun yapılarının gösterişten ziyade hizmet etmek için var olduklarını gösteriyor. Bu da onu global kimliğiyle tanımamızı sağlıyor.

Leça Swimming Pools © Fernando Guerra FG+SG

Kişisel mimari kimliğini baskın bir şekilde öne çıkarmayışı ve kendine belirli sabit bir mimari anlayışı baz almayışının ardından Alvaro Siza’nın tasarımlarında topografyayı ve bölgesel değerleri kendine en büyük veri olarak aldığını görüyoruz. Geleneklerin değiştiğini veya öldüğünü düşünen ve geleneklerin hareketsiz olmadığını savunan Siza yapığı işleri yerel geleneklerin devamı olarak görüyor. Yapılarında topografyayla kurduğu mükemmel uyum ve ahenk sürekli gözümüze çarpıyor. Belki de topografyaya bu kadar uyum sağlaması onu yapılarının bulunduğu bölgelerde saygın mimar yapmasına fazlasıyla yetiyor. Yapılarında kullandığı kavisli profiller, içbükey ve dışbükey cepheler ve beyaz beton, kırmızı tuğla mimarın belirli bir çevrede çalışmadığını yapılarını yaptığı bölgelere göre tasarladığını bize göstermiş oluyor. Eserlerine açık ve belli katmanlar kullanarak kaybolmuşluk hissi veren Siza’nın uyguladığı bu çeşitlilik, kullandığı ölçek ve yüzeylerinin farklı farklı tasarlanışı onu “otonom” olarak tanımlanmasından uzak tutuyor.

Topografyayla sağladığı uyumu aynı zamanda yapılarında kullandığı renklerde de sağlayan Siza genelde beyaz tonlarını kullanarak doğayla bütünleştirir. Çin’de tasarladığı suda yüzen ofis binasında yeşil ve beyazın kontrastını ahenk içinde kullanmıştır. Kontrastı doğadan alan Siza doğayla yaptığı uyumu göstermiş oluyor. Aynı şekilde Portekiz’de bulunan Leça da Palmeira adındaki yüzme havuzunda da brüt beton, taş döşemeler ve Riga ahşabı kullanarak ve eserini kayalıklarının arasındaki açıklıklara yerleştirerek araziyi genişçe kucaklayacak şekilde tasarlamıştır.

Shihlien Group Offices, © Fernando Guerra / FG+SG

Topografyaya gösterdiği saygıyı insana da gösteren Alvaro Siza eserlerinde insan ve çevre arasında uyumu yakalamaya çalışıyor. Mekanların fonksiyonlarına kullanılabilir olmasına dikkat eden mimar aynı zamanda da form- fonksiyon lineer ilişkisini reddediyor ve bunu da “ karanlık dönem” olarak tanımlıyor ve bazı mekanları tanımlamayarak insanların ihtiyaçlarına, ilişkilerine ve yaşamlarına göre son sözü kullanıcıya bırakıyor.

İnsanlara verdiği önemi duygulara da fazlasıyla veren ve “tasarlarken hissetmeyi” kendine ilke edinen Siza rasyonalizmden uzak duruyor çünkü problemleri ancak bu şekilde çözebileceğine inanıyor.

Alvaro Siza’nın tasarım süreci birçok eskizlerden oluşuyor. Eskiz yapmaya arazinin fotoğrafını görür görmez başlayan mimar eskizlerine dönüp baktığında ve onları birleştirdiğinde kendisine yeni fikirler verdiğini söylüyor. İmgelemeyi tekrardan tanımlayan ve apaçıklığın bizi gerçekliği olduğu gibi ele almamızı sağladığını söyleyen Siza tasarımlarında var olandan, gerçeklerden besleniyor ve bunları da tüm gerçekliğiyle görmemiz gerektiğini gösteriyor.