Sedad Hakkı Eldem

1908 İstanbul doğumlu. Güzel Sanatlar Akademisi Mimarlık bölümü mezunu (1928). 1998’de hayatını kaybetti ve yaşadığı süre boyunca mimarlık ve eğitim alanında Cumhuriyet’in en önemli mimarlarından biri haline geldi.

Sedad Hakkı Eldem, tasarımlarıyla ve eğitim alanındaki çalışmalarıyla 20. yy Türk mimarlığının en önemli temsilcilerinden ve ilk modern mimarlarından biridir. Hayatının büyük bir çoğunluğunu yurt dışında geçirmiş. 1930’da Güzel Sanatlar Akademisi’nden gelen davet üzerine Türkiye’ye dönmüştür. Gençlik zamanlarındaki yarışma başarıları sayesinde ün yapmış, böylece büyük çaplı projeleri deneyimleme şansı yakalamıştır. Meslek pratiğinde çeşitli rolleri ( mimar, akademisyen, mimarlık kuramcısı ve tarihçisi) olmuş bir mimardır.

Eldem’in mimarlık yaptığı dönem; ulusal-uluslararası, yöresel-evrensel olmak gibi ikilemlerin yaşandığı bir dönemdir. Eldem, ustacılıktan yana tarafını belirlemiş ve bunu “Milli Mimari Semineri’ içeriği olan ulusal mimarlık yapıtlarının araştırmalarının kapsamını genişletmek gibi çalışmaların öncüsü olmuştur.

Eldem’i yaşamı boyunca birçok farklı dönemde incelemek mümkün. Eserlerini 1930-1950 ve 1950-1980 aralıklarına ayırarak düşünebiliriz. 1930-1950 yılları aralığında Modernite ile Geleneksel Türk Mimarisi’nin birleşimini ve Türk evi örneklerini daha fazla görürken ( Ceylan Apartmanı, Türk Pavyonu); 1950-1980 yılları aralığında Strüktüralizm’den etkilenerek Türk Sivil Mimarisi’ni öğelerine ayırıp bu öğeleri modernize ederek kullandığı Modernist dönem ve Ağa Han ödülünü aldığı Bağlamsalcı dönemle sonlanacak şekilde okuyabiliriz.

Zeyrek Binası © biyografta Ceylan Apartmanı © archives

Eldem, yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin batılılaşma ve modernleşme girişiminde “kültürel mirasa sahip çıkma” düşüncesini benimsemiştir. Modernizm’in ülke koşullarında yeniden üretilmesinin tartışıldığı dönemde modernist tasarımların içselleştirilmesinin ancak onları yerelleştirmekten geçtiğini bize şu sözleriyle ifade etmiştir: “Türk mimarisinin modern bir biçimde yansıtılması görüşünü benimsiyor, taklit halinde uygulanmasını reddediyorum”. Eldem’in bu düşüncesini özellikle konutlarda uyguladığını görebiliriz ( Taşlık Kahvesi).

Eldem, çoğunlukla İstanbul Boğazı’nda yaptığı köşk ve yalılarla tanınmaktadır. Ulusal Mimarlık hakkındaki düşüncelerini de bu yapılarında uygulamış, Türk evinin yorumunu –pencere oranları, saçaklar, yüksek kemerler, sofa, plan öğeleri ve benzeri elemanlar- sadece konutlarda değil, farklı ölçeklerdeki birçok yapısında uygulanmıştır.

Eldem’in küçük kapsamlı ve büyük kapsamlı yapılarının bulundukları çevreye, tarihi dokuya uyum sağladığı görülür. Örneğin Zeyrek Binası, çevre düzeninin bozmayacak şekilde ve mahallenin kimliğiyle uyumlu olacak nitelikte konumlandırılmıştır. Pencerelerdeki oran, çıkma, saçak öğeleri olarak da Türk evi örneğini çağdaş mimarlığa uyarlamasına tanık oluyoruz. Böylece Eldem’in Türk Mimarlığı ve Çağdaş Mimarlık özelliklerini eserlerine uyum ve ahenk içinde yansıttığını gözlemlemiş oluyoruz.

Eldem’im mimarlık hayatı boyunca Türk mimarlığı çeşitli aşamalardan geçmiş, günümüze kadar gelen veya gelmeyen eserleri Türk mimarlık tarihi için örnek teşkil edecek nitelikte olmuştur.

Medipol Üniversitesi Sedad Hakkı Eldem Buluşması (2018). Resim © Mimarlar Ne Der +?

Kaynaklar:

http://www.biyografya.co//biyograi/13406
https://artsandculture.google.co//ehhibit/sedadhhakkkkhC4hh1helde/hE2lh800h99ihanlahth/akkhih1930h1950/E2ALyh0kkHg/NzKQ?hl=tr
http://kkot0.co///i/arlarinheskkizhdefterlerih001hsedadhhakkkkihelde//
http://sedadhakkkkielde/.kki/dirkki/dir.co//
http://www./i/ariz/.co//haberler/sedadhhakkkkihelde/h100hyasindae116l803
https://artsandculture.google.com/exhibit/sedad-hakk%C4%B1-eldem
%E2%80%99i-anla-t-mak-i-1930-1950/EALyh0kHgmNzKQ?hl=tr
http://kot0.com/mimarlarin-eskiz-defterleri-001-sedad-hakki-eldem/

Katılımcılar: