Charles Moore

1925 yılında Amerika’da dünyaya gelen Charles Willard Moore 68 yıllık yaşamı boyunca sadece Mimar değil aynı zamanda eğitimci ve yazar kimliğiyle de ön planda olmayı başarmıştır. Michigan üniversitesinden 1947 yılında mezun olduktan sonra yüksek lisans ve doktorasını tamamlamıştır. Tam olarak mimari serüveni de bu noktadan itibaren başlamıştır, Louis Kahn için bir dönem öğretim asistanlığı yaptıktan sonra kendi ayaklarının üstünde durarak tasarladığı ilk yapısı Piazza D’Italia olmuştur. Moore; çoğunlukla postmodernizmden esinlense de, sadece bir akıma bağlı kalmamış başka akımlarla da mimarlığını harmanlamıştır. Piazza D’Italia’da Moore için en önemli olan unsur herkes tarafından konuşulabilecek ve o mekanda/mekanlarda bulunulan süre ziyaretçilerinin zevk alabileceği kapsayıcı bir mimari oluşturmaktır. İtalyan vatandaşlarının geçmişini ve geleceğini tek bir anıtta ya da kamusal alanda toplamak Moore için oldukça önemli olmuştur. Su ve Mimarlık üzerine doktora tezinden de esinlenerek, yapının altından geçen su kanalını yapıyla bütünleştirip suyun yarattığı yer deneyimini de mimarisine kazandırmıştır. Piazza D’Italia hakkındaki görüşler keskin bir biçimde ikiye bölünmüştür. Kimi mimar yapıda bu denli modern unsurların kullanılmasının Ortodokslarla eğlenmek amacıyla yapıldığını savunsa da, kimi mimar dik olmayan açıların ve alışıldık olmayan yüzeylerin kullanıldığı bir şaheser şeklinde yorumlamıştır. 1976’da ödül alarak postmodernin yeni-eklektik mimarisinin ilk örneği olmayı başarmıştır.

Piazza D’Italia, New Orleans ©Dezeen

1982 yılında Kaliforniya’da bir sivil merkezi yenilenirken Moore tarafından bir proje ortaya atılmıştır. Beverly Hills’de bulunan bu sivil merkezinin çevresiyle olan bağlantısı çok önemli bir unsur olarak görülmüştür. Bunu dikkate alan Moore; yapıyı dairesel bir formda tasarlayarak kiremitlerle çevrelenmiş üç oval avluyu kuzey-güney ekseninde düzenlemiş olup, sivil merkezden oluşan iki kent bloğunu birbirine bağlamıştır. Bu üç oval avlu tıpkı bir ipin üzerindeki boncuklar gibi birbirine bağlanmıştır.

Böylelikle sivil merkezinin iki ucu da toplumsallaştırılmış ve etrafından geçen her yol sivil merkezinden de geçmiştir. Açık ve yarı kapalı alanların, merdivenlerin ve balkonların bulunduğu avlular renkli çiniler ve geometrik kemerli sütunlarla bezenmiştir. Bu tasarımında diğer tüm tasarımlarında olduğu gibi Moore: “Diğer yerlerden farklı, akılda ve hafızada yer edinebilen bir yer” yaratmayı hedeflemiştir.

Beverly Hills Civic Center, California ©Archdaily Details, California ©Archdaily

Moore’un başka bir yapısı ise “büyük kilise” anlamına gelen Gethsemane kathedrali olmuştur. 1890’larda ilk inşa edilen kilise, gotik bir tarza sahip olup sonradan bir kathedrale dönüştürülmüştür. 1980 yılında kilise yenileneceği zaman bir yarışma düzenlemiş ve yarışmaya katılan ekiplerden birisi de Charles Moore ve Arthur Andresson olmuştur. Bu ekibi diğer ekiplerden ayıran ve yarışmayı kazanmalarına neden olan şey ise katılımcılar seçildikten sonra onlara yeni tasarlanacak kathedralin mimari özelliklerini ve çeşitli manzaraların olduğu 100’den fazla slayt gösterilmiştir. Beğeniler bu süreçte Moore ve Andresson’a katılımcıların tarzını ve ortamdaki zevklerini hissetmelerini sağlamıştır. Yarışmanın sonunda maketler getirilmiştir ve Moore ve Andresson yeni bir kathedral haline dönüştürmek için çalışmaya başlamıştır. “Mekanın büyüsünün bir kısmı iç mekanın sürprizidir.” diyen Moore renkli beton zeminler, levhalar ve eski-yeni karışımını yaratarak mobilyaların bazılarını kurtarıp restore etmiştir. Birçok büyük kilisenin aksine genişçe bir alana yayılmış olan yerleşim düzeni, birçok büyük kilisenin uzun nefli yerleşim düzenine keskin bir tezat oluşturmuştur. Hareketli cam kapılarla ibadet ve dostluk alanları ayrılmış, esneklik kavramı yapının her yerinde ön plana çıkmıştır. Kendine has dillendirme şekli olan, bir yapının görüntüsünden çok ruhuna önem veren, aynı zamanda sadelikten(!) yana olduğunu savunup şaşaayı da beraberinde götüren Moore 20.yüzyılda belki de en göze çarpan mimarlardan biri olmayı başarmıştır.

Gethsemane Cathedral, Fargo ©Ommconsulting Gethsemane Cathedral, Fargo ©Ommconsulting

Kadir Has Üniversitesi Charles Moore Buluşması (2018) Fotoğraf © Mimarlar Ne Der +?

Buluşmadan önce katılımcılara sunulan kaynaklar:

http://v3.arkitera.com/v1/gununsorusu/2003/10/24.htm
https://www.dezeen.com/2015/08/21/postmodern-architecture-piazza-d-italiacharles-moore-new-orleans/
http://www.ommconsulting.com/projects/religious/gethsemane_cathedral.php
https://www.laconservancy.org/locations/beverly-hills-civic-center

Katılımcılar: