BEHRUZ ÇİNİCİ’NİN MİMARİYE BAKIŞI

Behruz Çinici 1932 yılında İstanbul’da doğdu. 1949’da Vefa Lisesi’nden mezun oldu. Zanaatkâr bir ailede doğan ve uzun yıllar Fatih’te ahşap bir evde yaşayan Çinici, inşa etme tutkusuyla 1949’da İTÜ’de henüz yeni kurulmuş olan Mimarlık Fakültesi’ne kaydolur. Mezuniyetinin ardından 1954 yılında İTÜ Mimarlık Fakültesi Şehircilik Kürsüsü’nde asistan olarak çalışmaya başladı. Maçka Teknik Okulu’nda öğretim üyesi olarak yapı dersleri verdi

İTÜ’deki akademik görevlerinde 1962 yılına kadar devam etti. Bu süreçte ulusal ve uluslararası pek çok proje yarışmalarına katıldı, çeşitli dereceler aldı.1961 yılında, eşi Altuğ Çinici ile birlikte ODTÜ Kampüsü yarışmasını kazanarak uygulamaları için atölyelerini Ankara’da kurdular. ODTÜ proje çalışmalarını mesleki denetimiyle birlikte 18 yıl boyunca sürdürdüler.

Çinici, TBMM binası dâhil olmak üzere birçok resmi yapı inşa etmiş olan Avusturyalı mimar Clemens Holzmeister, Paul Bonatz gibi önemli mimarların ve Mustafa İnan’ın hocalık yaptığı Taşkışla’yı “mimar olarak doğduğu yer” olarak tarif etmiştir

Çinici, modern mimarlıkta “süs ”ten ziyade “işlev”i vurgulayan, sadeliği ve rasyonaliteyi yansıtan, betonun sıvasız halde bırakıldığı brüt betonu ODTÜ yapılarında karakteristik olarak uyguladı. Kampüsteki yapıları bir yaya yolu (alle) ile birbirine bağlayarak, üniversite mekânında bir omurga üzerinde kamusal bir deneyimi hedefledi.

ODTÜ Kampüsünde Mimarlık fakültesi başta olmak üzere; İdari ilimler fakültesi, Fen- edebiyat fakültesi, Mühendislik fakültesi laboratuvarı, Bilgisayar mühendisliği, İngilizce hazırlık okulu, Merkezi kitaplık, İdare binası, Yapı merkezi, Lojmanlar, Kapalı spor salonu, Kafeterya, Hizmet binaları, Yurtlar, Çarşı, Sağlık merkezi tasarlamıştır.

ODTÜ Mimarlık Fakültesi koridorsuz, iç içe geçmiş avlular ve galerilerden oluşuyor. Fakülte’nin yaya yolu üzerinde 2 girişi var. Kuzeyde; meydan, idari kısım Güneyde; atölyeler bulunur. Hoca öğrenci ilişkisi kopmaması istenmiş fakat birimler farklı yerlerde bulunduğu içinde keskin çizgilerle ayırmadan devam ettirmişler. Bu yaklaşım fakülteyi diğer fakültelerden ayıran en belirgin özelliğidir. Tasarımda parçalı yapım ve asimetrik planlama ile büyük kütlenin oluşmasını engellenmiş. Ancak ortaya ihtiyaçtan dolayı gene büyük kütleler oluşmuş. Işık alanları iç bahçe ve tepe açıklığı olarak kullanılan fil gözü ile sağlanmış. Brütalizmin etkisini gizlenmeyen merdivenler ve çok çeşitli malzemenin (beton ahşap mermer) ham halleriyle kullanılmasından görüyoruz. Fakülte ihtiyacına uygun olarak koridorlar sergi alanı dönüştürülebilecek şekilde tasarlanmış.

ODTÜ Fakülte binalarının hepsine uygulanmış olan brütalizm akımı bir yandan dil bütünlüğü sağlarken bir yandan da birçok problem yaratmıştır. Yol genişliklerinin bile düşünüldüğü tasarımda başka fakültelerdeki öğrencilerin ses akustiğinde yaşadığı rahatsızlıklar düşünülmemiş. Bu noktada akıllarda oluşan soru bu akımın her binada uygulanıp uygulanmaması gerektiği. İhtiyacı farklı fakültelerde gideremeyen binalar işlevsel mi? Akımın bir üslup haline gelmesi ve her tasarımda uygulanması gerekli miydi?

Resim Mimarlık Fakültesi, Fotoğraf ©Arkiv

Resim ODTÜ Kampüs, Fotoğraf ©Arkiv

AR TUR Burhaniye tatil sitesini 1970 yılında tasarladı. Doğanın hiçbir değerinin bozulmaması amacı il yapılmıştır. Bunun için eğimli yamaçlarda plan kademeli kayarak araziye yerleşim sağlanmış aynı zamanda modülasyon fikri rasyonel formlar ve bunların oluşturduğu örüntülerle ortaya çıkmıştır. Cephede farklı malzemelerin doğal halde kullanması tabiatı zedelememek amacı ile yapıldığı söylenmiştir. 2.000 konut için tasarlanan bu tatil köyü kısıtlı alana gereğinden fazla yerleşim yapılması nedeni ile toplu konut projesini andırmakta. Oraya tatil yapmaya gelmiş olan insanları brütalizmin etkisinde bahçesiz balkonsuz ve konutlar içinde ne kadar kaliteli ve sakin zaman geçirebilir? Defalarca gördüğümüz ve görmeye devam edeceğimiz brütalizm akımının tatil köyünde uygulanmaya çalışması ne kadar etik? Yorumu sizlere bırakıyoruz.

Resim Burhaniye AR TUR Tatil Köyü, Fotoğraf ©Arkiv

1985’te Can Çinici ve Behruz Çinici, ilgilenmeye başladıkları proje için kuzey-güney doğrultusunda uzayan meclis kompleksine yerleşirken kıbleye yönelmek üzere 23 derece akstan saptırılarak konumlandırdıkları yapı ile alanda bir yönelme oku hatta bir sirkülasyon dağılım noktası meydana getirdiler.

6400m2 alana yayılmış camii üç ana mekândan oluşur. İlki üçgen bir avlu/ilk cemaat mekânı bulunur. 1500 kişiye kadar alabilen bu alan nilüfer havuzu, şadırvanlı meydan ve kolonsuz revak altlarıyla bugün yaşanılan dünyayı temsil eder.

Merkezi kubbeli mekândan ziyade saf düzenini arttıran enine gelişmiş plan şemasını ıslama uygun olduğunu söyleyen mimar kubbe yerine piramit ile yükselen cami örtüsü oluşturmuştur. Aynı zamanda minaresi olmadığı için çokça eleştiri alan mimar şöyle açıklamış bu durumu ‘’Çağrı olmadığı için minareye gerek yok asıl minare kolunuzdaki saattir bunun için selvi ve kavak ağacı diktik’’(1) şeklinde açıklamıştır. Dönemine göre adeta çağdaş dünya camisi olmuştur.

Resim TBMM Camisi, Fotoğraf ©Arkiv

Birçok ödüle layık görülmüş Behruz Çinici özellikle döneminin siyasi liderleriyle olan yakınlığı ile çok eleştirilmiş arkasındaki destek sayesinde başarılı olduğu düşünülse de tasarımlarında gördüğümüz işlevsellik aslında bu durumun öyle olmadığını ortaya koyuyor. Behruz Çinici TBMM Camisini birlikte tasarladığı oğlu Can Çinici ile tasarımlara devam etmiş ölümünden sonra Çinici Mimarlık ofisi adına Can Çinici devam etmektedir.

Buluşmadan Önce Katılımcılara Sunulan Kaynaklar

(1)https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2018/03/30/tbmm-camiindeki-agacin-sokulmesine-tepki/
http://www.mimdap.org/?p=73685
http://www.arkitera.com/haber/25659/25146
http://www.arkitera.com/etkinlik/5177/altug-behruz-cinici-arsivi-isiginda-holzmeistera-bakis
http://www.arkitera.com/proje/7915/ortadogu-teknik-universitesi-mimarlik-fakultesi
http://www.arkitera.com/proje/1815/tbmm-camisi
http://www.arkitera.com/haber/27609/tbmm-de-kultur-kiyimi-yapiliyor
http://www.arkiv.com.tr/mimar/behruz-cinici/7249
http://www.arkiv.com.tr/proje/burhaniye-ar-tur-tatil-koyu/8498
http://www.arkiv.com.tr/proje/ortadogu-teknik-universitesi-mimarlik-fakultesi/7915
http://www.arkiv.com.tr/proje/tbmm-camisi/1815
http://www.biyografya.com/biyografi/591
https://tr.wikipedia.org/wiki/Behruz_%C3%87inici