Jean Nouvel

Mimar kimdir? Mimarlık nedir? Bu tanımlar bütünü, insanlık tarihine paralel bir dizgide gelişmiş, çağının insanının hayat ve düşünce tarzının izini süregelmiştir. Başka bir deyişle insanlık tanımının değişim sürecine adapte olmuştur ya da olmaya çalışmıştır mimarlık. Çoğu zaman kelimelerin etimolojik kökenlerine yaptığımız değinmelerle geçiştirdiğimiz bu tanımlar her mimarın; zihninde ve yer küreye bıraktığı her izde yeni ve yeniden yorumlanmıyor mu aslında?

Mimari perspektifini en geniş kapsamıyla ele aldığı Louisiana Manifestosunda, mimarlığın da en güncel tanımlarından birini ortaya koyan Jean Nouvel; dünyanın her noktasında üretim yapma imkânı bulan(oluşturan) sayılı mimarlardan olması itibariyle, bu bağlamda büyük öneme sahiptir denilebilir.

Peki, ne der Jean Nouvel?

“Mimarlık, bazı insanların iradesi, arzusu ve bilgisiyle belli bir dönemde belli bir yeri değiştirmektir. Mimarlık hiçbir zaman tek bir kişinin işi değildir. Her zaman belli bir yerde, kuşkuşuz biri ya da birileri için, ama aynı zamanda herkes için mimari yapılar oluştururuz. Belli bir üslubu benimseyerek mimarlığı sınırlandırmaya son vermeliyiz artık. Çağımız kuşku duyan, arayan ve hiçbir zaman bir şeyler bulduğu düşüncesine kapılmayan mimarlara ihtiyaç duyuyor; kendini tehlikeye atan, deneyselciliğin değerlerini yeniden arayıp bulan, inşa ederken icat eden, kendini de şaşırtan, kendi penceresindeki küfü görüp onu yorumlamayı beceren mimarlara. Kibirli kentlerin kozmetiğiyle uğraşmayı, kendini estetisyen sanan mimarlara bırakalım.”

(Louisiana Manifestosu, Jean Nouvel)

Klon mimariye bütünüyle karşı olan Nouvel, mimari eserin yere bağlılığını ve farklı lokasyonlara uyarlanamaz olduğunu savunur. Tek bir üslubun benimsenmesi ile her probleme, aynı işleme tabi tutularak cevap aranmasının yanlışlığını vurgular. Ona göre mimarlık sürecinde her problem özgündür ve mimari eserler de bu problemler gibi biricik olmalıdır. Her yerde var olabilecek ve kendini sattırabilecek mimari, nitelik ve karakterce yoksundur. Özgün üretimse bir reçeteye bağlanamaz ve deneye muhtaçtır. Çağının yaşam ve düşünce tarzına ayna tutmayı ve yapılarına bu olguların temsili niteliği kazandırmayı ana hedefi olarak tanımlar.

Mimari üretimlerini de daima bu yaklaşımlar dâhilinde açıklayan Jean Nouvel, cephe tasarımına özellikle önem verir ve burada ışık-gölge oyunlarına, iç ve dış mekânın ayırdını zorlaştıran illüzyonlara sıklıkla başvurur. Bu alanda ne kadar başarılı olduğunun cevabı kişiden kişiye değişse de, tasarım sürecindeki deneyselliğin doğurduğu çeşitlilik yadsınamaz bir gerçektir. Adının var olan mimari yaklaşımlarla doğrudan doğruya özdeşleştirilememesine karşın cepheyi ele alışındaki bu tutumu, tasarımlarını diğer tasarımlar içinde yer yer okunur kıldığı da söylenebilir. Değişmez bir yöntemi kabul edilemez bulan Nouvel ’in, yapıları, bu şekilde, daima dıştan içeri doğru ele alması sorgulanabilir yanlarındandır.

Söylemlerinde iç mekân çözümlemelerine pek değinilmemesi ve mimari yaklaşımının tek boyutlu olarak, yalnızca cephe tasarımındaki karşılığı denetlenebilir olması kuşku uyandırır. Bir yandan popüler kültürün dayatmalarını ve türetim mimarlığını eleştirirken, diğer bir yandan, siyasi otoritelerin rekabetleri dâhilinde yürütülen bir kentsel dönüşüm projesinde yer alarak hatta belki de merkezinde konumlanarak popüler kültürü beslediği söylenebilecek mimari ürünler ortaya koyması da, “mimarlık ve etik” başlığı altında ayrı bir tartışma konusu olarak ele alınabilir.

Jean Nouvel kendi içinde tutarlı ve geniş çevrelerce kabul görecek bir mimari yaklaşım ortaya koysa dahi, bunun uygulamalarında karşılığını bulup bulmadığı(çağı ve ihtiyaçlarını doğru okuyup, yorumlayabilmenin yanı sıra, bunların cisimleştirilmesindeki yetkinlik) tartışılmayı ve cevap bulmayı bekleyen bir sorudur.

Bu hafta “Mimarlar Ne Der+?”de özellikle cephe tasarımlarıyla ve dünya çapında ortaya koyduğu 200’den fazla eseriyle, çağımızın adından söz ettiren mimarlarından Jean Nouvel’i tanımaya çalıştık. Yer yer sorulmayanı, yer yer cevabı bilineni sorarak, yeni mimar ve mimarlık ofislerini tanımaya çalışmak, onların dediklerine ve demediklerine birlikte kulak vermek dileğiyle, bir sonraki buluşmamızda görüşmek üzere!

Katılımcılara Buluşmadan Önce Sunulan Kaynaklar